'Op zoek naar de binnenwereld van ouders en kinderen'

Denken vanuit ouder-perspectief
Bij opvoedprogramma’s voor ouders gaat het doorgaans over uitvoering van de opvoeding, en de vraag hoe ouders functioneren in het belang van de ontwikkeling van hun kind. Maar bij ouderbegeleiding draait het ook om het perspectief van ouders zelf, om hun binnenwereld en hun beleving van het ouderschap. Hoe is het om ouder te zijn van dit kind, in deze situatie?

‘Wanneer het je als hulpverlener lukt zonder oordeel nieuwsgierig te zijn naar dat perspectief voelen ouders zich gehoord en gezien. Dat is het vertrekpunt van de ouderbegeleiding’, vertelt Mechel verder. Soms is de hulpvraag van ouders heel concreet en gericht op de ouderlijke werkvloer (de opvoedsituatie). Soms ook gaat een hulpvraag onderliggend veel meer over de beleving van het ouderschap en de ambivalente gevoelens die zij daarin ervaren.

‘In gesprek met ouders kun je als professional het gevoel hebben dat je begeleiding niet aankomt, of dat zij niets doen met wat je hen aanreikt. Hetzelfde geldt voor kinderen. Dan hoor je al snel de reactie: dit kind komt niet tot spel, speltherapie is niet passend. Of: deze ouders pakken de adviezen niet op. Daarmee wordt het vergrootglas op de cliënt gelegd; die pakt iets niet op zoals we het bedoelden als hulpverlener. Maar je kunt het ook omdraaien en proberen te begrijpen wat er misgaat in de afstemming, en wat je zelf als hulpverlener anders zou kunnen doen om de verbinding tot stand te brengen of te herstellen.’
 
Hulpverleners zijn geschoold om zich een beeld te vormen van de werkvloer van ouders waarbij ze kijken naar opvoedvaardigheden, veiligheid, verzorging en grenzen stellen. Of zij richten zich vooral op de omstandigheden van het ouderschap, zoals de woonomstandigheden, financiële situatie, problematiek van het kind, de eigen problematiek van de ouders of culturele aspecten. ‘Maar vaak heb je maar weinig invloed op die zaken’, stelt Oortgijs. ‘Wat als meer steunend wordt ervaren, is als je je als hulpverlener solidair opstelt en ouders probeert te helpen bij het reflecteren op wat er thuis gebeurt en op wat dit met hen doet. En dat met warmte en sensitiviteit voor goede ouderervaringen – vanuit het perspectief van de ouder. Voor veel hulpverleners is het best ingewikkeld om zich die attitude eigen te maken. Dat vraagt naast een theoretische onderbouwing ook veel oefening en reflectie. Daarom bieden we daar binnen de opleiding Ouderbegeleiding alle ruimte voor.’

‘Dan hebben we het over de binnenwereld van ouders, die (vaak onbewust) van invloed is op het ouderschap en de praktische uitvoering daarvan. Als ouderbegeleider kun je een veilige ruimte scheppen waarin je samen bij dit soort ervaringen stil staat’, legt Mechel Oortgijs uit. ‘Dat is van groot belang. Zeker als ouders al meer contacten met hulpverleners hebben gehad. In dat geval kun je stilstaan bij vragen als: hoe verliepen die contacten, wat was daar moeilijk aan, en wat sloot aan bij u? Met zulke vragen doe je recht aan de beleving van die ouder en aan je eigen professie. Bovendien kom je er zo achter wat ‘werkt’ voor deze ouder, en kun je bepalen of jij degene bent die daarbij aan kan sluiten.’

Ouderschapstheorie
In de opleiding Ouderbegeleiding wordt de ouderschapstheorie van gezinstherapeut Alice van der Pas (1934-2017) gebruikt als theoretisch kader. Deze theorie is gebaseerd op de volgende pijlers:

1. Elke ouder heeft een tijdloos besef van verantwoordelijk-zijn; dit betekent dat elke ouder zich ten diepste realiseert dat hij/zij verantwoordelijk is voor (het leven van) het kind. Als ouderbegeleider probeer je steeds de vertaling te maken van deze onderliggende intentie naar het zichtbare gedrag van de ouder. Het beste willen is immers vaak niet hetzelfde als het beste (kunnen) doen.
2. Ouderschap maakt kwetsbaar; zowel als het niet goed gaat met het kind, als wanneer het met de ouder zelf niet goed gaat. Als hulpverlener is het goed je bewust te zijn van die kwetsbaarheid en hoe we als mens (dus ook als ouders) geleerd hebben onze kwetsbaarheid (niet) te laten zien.
3. Ouders zijn eindverantwoordelijk en opdrachtgever/consultvrager. Zij komen in contact met hulpverlening vanwege (de problematiek van) hun kind. Als hulpverlener kan het helpend zijn de consultvraag van ouders goed te verkennen en van tijd tot tijd opnieuw te bespreken of de vraag waarmee je samen gestart bent nog steeds klopt. Dan wordt duidelijk waar bij ouders de motivatie voor ondersteuning en verandering ligt.