'In de complexe praktijk van de klinische forensische zorg is een van de valkuilen dat professionals in de ‘beheersing en controle’ schieten omdat de veiligheid onder druk staat. Maar juist die beheersing en controle maken het niet veiliger, mede omdat de cliënt zich er veelal niet veiliger door gaat voelen. Terwijl professionals meer gaan beheersen en beperken (bijvoorbeeld door meer regels met elkaar af te spreken, strenger zijn en sneller ingrijpen), komt de relatie met de cliënt verder onder druk te staan. Die denkt ‘ik zit mijn tijd wel uit…’, waarmee het bedoelde effect van de behandeling of begeleiding snel buiten bereik raakt. Met dit boek willen we de professionals inzicht geven in de complexe processen en praktische handvatten geven over wat dan gedaan kan worden.’
‘Beheersing en controle alleen maken de forensische zorg niet veiliger’
Interview met Petra Schaftenaar
Met haar uitgebreide ervaring in de (forensische) psychiatrie en ggz wil Petra Schaftenaar – hoofdopleider van de
Post-hbo opleiding forensische psychiatrie - ook andere forensische professionals ondersteunen in dit boeiende maar ingewikkelde vak. Dat doet ze onder meer door training te geven en boeken te schrijven. Zo verschijnt in maart het nieuwe boek De-escalatie en dwangreductie van haar en Minco Ruiter. ‘Inzicht krijgen in patronen en de theorieën en praktijkervaringen over wat werkt in de-escalerend werken, verbinden met de praktijk van de professionals, dat is in de kern waar het in het boek om gaat.’
Waarom hebben jullie het boek De-escalatie en dwangreductie geschreven?
Samen met Minco geef je ook de cursus Dwangreductie en de-escalatie in de forensische zorg. Wat voegt deze cursus toe aan het boek?
‘In deze incompany cursus verdiepen we de inzichten door deze te betrekken op de eigen organisatie. Door middel van opdrachten in de praktijk en in de lessen leren de deelnemers waar hun eigen invloed zit in het aanvullen, toevoegen of verbeteren van interventies die in hun praktijk ingezet (kunnen) worden.’
Bij welke opleidingen/cursussen wordt het boek nog meer gebruikt?
‘In opleidingen waar het onderwerp ‘de-escalatie en dwangreductie’ in de lessen zit. Dit kunnen standaardopleidingen zijn, zoals de Post-hbo opleiding forensische psychiatrie, maar ook incompany trainingen.’'Door op de juiste manier te werken met een cliënt, help je de cliënt én werk je aan de veiligheid van de samenleving'
Petra Schaftenaar
In het forensische vak wordt soms gesproken over de spagaat tussen controleren en ondersteunen, hoe kijk jij daar tegenaan?
‘Het gaat dan enerzijds om de samenleving die beveiligd moet worden en anderzijds om de cliënt die verder geholpen moeten worden. Maar dat zou juist helemaal geen spagaat moeten zijn. Deze twee kanten hebben alles met elkaar te maken. Door op de juiste manier te werken met een cliënt, help je de client én werk je aan de veiligheid van de samenleving. Deze rollen moet je niet los van elkaar zien, ze vormen samen een integraal onderdeel van je werk.’Je bent hoofdopleider van de Post-hbo opleiding forensische psychiatrie. Waarom kiezen mensen voor deze opleiding?
‘Vaak zijn forensische professionals tijdens hun werk of opleiding in aanraking gekomen met forensische vraagstukken waar ze zich verder in willen verdiepen. Ook willen ze aansluiten bij nieuwe ontwikkelingen in het vakgebied, bijvoorbeeld op het gebied van recht en risicotaxatie. Wij passen de opleiding daarom steeds aan op die nieuwe ontwikkelingen. Zo hebben we het onderdeel psychopathologie in een andere vorm gegoten, die beter aansluit bij de huidige praktijk van de deelnemers, vooral in de sector van beschermd wonen. Ook zit er tegenwoordig een grote component in over omgaan met dwang en drang.’
Voor wie is de opleiding interessant?
‘Aan deze opleiding doen professionals uit het hele veld mee, van onder meer de reclassering, behandelinstellingen en RIBW’s. Zo krijg je zicht op de hele keten van forensische professionals. Je leert van elkaar en van de supervisie, en begrijpt beter wat een cliënt allemaal heeft doorgemaakt. Je krijgt inzicht in wat werkt in de forensische praktijk en hoe je dat kunt toepassen binnen de ketensamenwerking.’'Omdat we theorie, praktijk en vaardigheden als gesprekstechnieken met elkaar hebben verweven, zijn deelnemers het hele jaar met de stof bezig'
Petra Schaftenaar
Welke visie zit er achter deze opleiding?
‘De theorie over wat werkt, verbinden met de praktijk van de professionals, dat is in de kern waar het in deze opleiding om gaat. We bieden belangrijke basistheorieën en -modellen, zoals het RNR-model (Risks-Needs-Responsivity) en hersteltheorieën, die we daarna op meerdere manieren uitwerken. Omdat we theorie, praktijk en vaardigheden als gesprekstechnieken met elkaar hebben verweven, zijn deelnemers het hele jaar met de stof bezig.De wetenschappelijke onderlegger is heel belangrijk. In de forensische zorg hebben we de opdracht om bij te dragen aan vermindering van de recidive. We weten uit onderzoeken dat een aantal dingen daar echt aan bijdragen, zoals werken met de principes van RNR en herstelgericht werken. Diverse onderzoeken tonen aan dat dit werkt, dat cliënten zich beter gaan voelen. Daarom is het belangrijk dat we dit als professionals toepassen.'
Wat wil je deelnemers vooral meegeven?
‘Het allerbelangrijkste is dat zij zich door de opleiding meer empowered voelen om het leuke en razend ingewikkelde werk met deze cliënten vorm te geven. Dat doen we door ze handvatten te geven waarmee ze zelf aan de slag kunnen, zodat ze hun zorg nog beter kunnen verlenen en kunnen doorontwikkelen.'Interesse in de Post-hbo opleiding forensische psychiatrie?
Interesse in de incompany cursus Dwangreductie en de-escalatie in de forensische zorg?
Over het boek De-escalatie en dwangreductie
Het nieuwe boek De-escalatie en dwangreductie van Minco Ruiter en Petra Schaftenaar behandelt een denkkader en een scala aan praktisch uitvoerbare mogelijkheden om de-escalerend te werken. Daardoor is het minder nodig om dwang toe te passen of kun je anders met dwang omgaan. Het boek geeft een uitgebreide opsomming van practice en evidence based interventies, methoden en werkwijzen gebaseerd op onderzoek en onze (eigen) praktijk. Het boek is geschreven voor professionals op de werkvloer en hun managers, maar is ook zeer geschikt voor beleidsmedewerkers en directie. Het geeft concrete mogelijkheden voor de praktijk van alledag, maar kan ook conceptueel of overstijgend een hulpmiddel zijn om beleid van een instelling op gebied van de-escalerend werken verder vorm te geven.