'Vanuit de angstbeleving kom je bij andere emoties’

‘Mensen met affectfobie zijn vaak bang voor hun eigen emoties, variërend van angst tot liefdevolle gevoelens. Ze zijn bang dat hun gevoel te overweldigend is of hebben geleerd dat een bepaalde emotie er niet mag zijn’, vertelt Quin van Dam. Hij is klinisch psycholoog en psychodynamisch therapeut en schreef een boek over affectfobietherapie. ‘Affectfobie loop je op wanneer je als kind geen ruimte kreeg voor je gevoelens of niet mocht aangeven wat je wel en niet wilde. Je stopt dan die gevoelens weg. Als er later een beroep op die gevoelens wordt gedaan, brengen ze veel angst teweeg. Ook met die angst weet je je vaak geen raad, omdat je ouders die vaak wegwuifden. Dat kan tot veel spannings- en stemmingsklachten leiden of angst en eenzaamheid in het contact met anderen: je voelt je gespannen, schaamt je voor jezelf en durft je niet te tonen.’

Als Van Dam in zijn praktijk een cliënt treft die geen contact heeft met zijn angstgevoelens, dan focust hij eerst op het lichaam. ‘Angst manifesteert zich altijd in het lichaam. Laat de cliënt maar eens nagaan of hij soms verkrampt in zijn stoel zit, aangespannen spieren heeft, opgetrokken schouders of een snelle ademhaling. Die signalen leren herkennen en daar uitleg over geven is vaak het begin: juist vanuit de angstbeleving kom je bij andere emoties. Je leert de cliënt bij AFT dat zijn angst en spanning er mogen zijn en dat hij die emoties aan kan.’

Net als angst is ook boosheid een veel voorkomende emotie die door mensen met affectfobie grondig wordt afgeweerd. ‘Veel mensen met affectfobie leren in hun jonge jaren dat ze niet boos mogen zijn. Ze gaan boosheid zien als een foute emotie die je niet mag hebben, die je moet verbergen. Terwijl boosheid natuurlijk ook een gezonde en positieve functie heeft: die emotie maakt het mogelijk dat je assertief kunt zijn, je eigen positie in kunt nemen en je grens aan kunt geven’, zegt Van Dam.
 

Omdat het weer toelaten van emoties vaak zó spannend is voor cliënten, is een bekende AFT-interventie de fantasie-oefening. Hierbij laat je de cliënt in zijn fantasie iets voelen of daarnaar handelen, zonder dat in het echt te hoeven uiten. ‘Zo bied je ze een veilige manier om in contact te komen met de eigen emoties. Je ziet bij deze oefening meteen de spanning oplopen, de angst toenemen. Het is zaak daar aandacht aan te schenken: de cliënt moet leren dat ook die angst en spanning er mogen zijn en draaglijk zijn’, aldus Van Dam. ‘De volgende stap is dat de cliënt situaties in de praktijk gaat oefenen om te ervaren hoe dat is. Affectfobietherapie is dus enerzijds gericht op het contact krijgen met weggestopte gevoelens en aandacht voor de angst die daarbij ontstaat, en anderzijds op het aanleren van nieuw gedrag. ’

'Ik verwacht er veel van. Ik hoor van mensen die de AFT-opleiding volgen ook altijd positieve reacties over de mogelijkheden van deze therapie. De opleiding is geschikt voor zowel jonge, beginnende behandelaren als ervaren professionals uit de persoonsgerichte en cognitief gedragstherapeutische hoek. Zij kunnen de opleiding als los onderdeel volgen. Klinisch psychologen en psychotherapeuten krijgen AFT vaak als basisvak mee in hun studie.’