‘Werken met ouderen is als een diagnostische puzzel’

Diepgang in het werk

‘Het wordt onderschat hoe interessant het is om met ouderen te werken’, begint Siebe als we haar spreken. ‘Het ouderenwerkveld is heel erg breed. Je hebt ouderen met neurocognitieve stoornissen, zoals dementie,  vasculaire aandoeningen, Parkinson, niet-aangeboren hersenletsel of Korsakov. Je hebt ouderen met somatische stoornissen én je hebt de ouderenpsychiatrie. Al deze mensen hebben hoe dan ook heel veel levenservaring. Dat brengt mooie, kwetsbare en veerkrachtige verhalen met zich mee; dat geeft mijn werk diepgang.’
 
Zelf werkt Siebe in een verpleeghuis, een verzorgingshuis en ambulant. Ze heeft vooral te maken met ouderen die verminderd zelfredzaam zijn op somatisch, cognitief of psychiatrisch gebied. ‘Je komt tegenwoordig niet meer zomaar een verzorgingshuis binnen. Je moet al een bepaalde diagnose hebben gekregen en daarnaast een WLZ-indicatie, een bepaalde zorgzwaarte, hebben om in aanmerking te komen. Dat is bijvoorbeeld het geval als iemand gedragsproblemen heeft, mantelzorgers overbelast raken of als iemand niet voldoende steunsysteem heeft. Dan komen ze bij ons.’

Diversiteit in behandeling

‘Als psycholoog in de ouderensector ben je vooral aan het onderzoeken’, vertelt Siebe . ‘Vaak weet je nog niet wat er met iemand aan de hand is als hij of zij bij je komt. Mensen komen op verwijzing van een huisarts, zonder dat er uitgebreid (neuro)psychologisch onderzoek is gedaan. Voor ons begint dan de diagnostische puzzel.’

‘In de praktijk betekent dat, dat je een breed spectrum aan stoornissen diagnosticeert en behandelt. De ene keer zie ik iemand met somatische klachten, terwijl ik de volgende keer iemand zie die een beroerte heeft gehad. Dat is anders dan bij de volwassenendoelgroep en de hulpverlening van kinderen en jeugdigen, waar veel meer sprake is van vaste zorgpaden.’ 

Van betekenis zijn voor een ander

‘Ik probeer zoveel mogelijk afstemming te zoeken met iemand in wat ik voor iemand kan betekenen.’ Dat is niet bij alle cliënten even makkelijk, ervaart Siebe. Maar, zij ziet het vooral als een uitdaging om écht contact te maken, ook met cliënten die al dan niet door bepaalde omstandigheden soms moeilijker te bereiken zijn.
 
‘Je moet jezelf er ook wel van bewust zijn dat ouderen hun klachten op een andere manier uiten’, zegt Siebe. ‘Niet klagen, maar dragen - dat was vroeger de mentaliteit. Ouderen zijn niet gewend hun gevoelens te herkennen, laat staan uit te spreken of een eigen hulpvraag te formuleren.’ Siebe begint daarom vaak met het verkennen van de hulpvraag van de persoon zelf, die van zijn of haar omgeving en die van de verwijzer.

Een integrale aanpak is volgens Siebe van belang. Maar, daarin gaat ze wel altijd persoonsgericht tewerk om een individuele behandeling vorm te geven die past bij haar cliënten. ‘Ik zet bijvoorbeeld cognitieve strategieën of hulpmiddelen in tijdens de individuele therapie of gebruik interventies in het leefmilieu van iemand door middel van mediatieve behandeling met verzorgende teams of systeembehandeling. Dat kan ook iets heel kleins zijn, zoals prikkelvermindering door bijvoorbeeld het verplaatsen van een stoel ten opzichte van het raam.’

Het mooie van deze GZ-opleiding V&O accent ouderen vindt Siebe dat je na je opleiding met ouderen kunt gaan werken, maar dat dit niet hoeft. Siebe: ‘Juist de tweeledigheid van de V&O accent ouderen is interessant: je leert stoornissen diagnosticeren en behandelen bij volwassenen en ouderen, maar de casuïstiek is veelal op ouderen toegespitst. Dat verbreedt je kijk op verschillende doelgroepen en zo kun je met beide werelden je voordeel doen.’ 

Meer ouderenhulpverleners nodig

Siebe vindt het met oog op de toenemende vergrijzing jammer dat veel psychologen weinig interesse tonen in de ouderendoelgroep. ‘Ik denk dat dit komt, doordat vaak onterecht gedacht wordt dat het een saaie doelgroep is, dat er weinig te behandelen valt en dat de doelgroep weinig uitdaging biedt’, zegt Siebe . ‘Dat is absoluut niet waar en dat kan ik je verzekeren.’
 
Werken met ouderen heeft Siebe altijd interessant gevonden. ‘Toen ik mijn GZ-opleiding behaalde, ben ik vrijwel direct naar de ouderenpsychiatrie en de geheugenpoli teruggegaan. Daar heb ik geen moment spijt van gehad. De ouderenzorg is echt een aanrader; vooral voor psychologen die diepgang zoeken, dol zijn op afwisseling, graag werken in multidisciplinair teamverband en breed willen behandelen.’