Oekraïense hulpverleners leren online over traumazorg

Hoe ben je betrokken geraakt bij de traumazorg in Oekraïne?

‘Als hoogleraar doe ik vooral onderzoek en geef ik onderwijs in traumazorg. Inmiddels ben ik emeritus, maar nog steeds actief. Zo ben ik sinds anderhalf jaar nauw betrokken bij de opzet en uitvoering van een volledig curriculum in traumazorg en -therapie voor psychologen, psychiaters en andere zorgprofessionals in Oekraïne. Het onderwijsprogramma was dus al gestart vóór de inval in Oekraïne. Het is een initiatief van de European Society for Traumatic Stress Studies, een Europees netwerk waar kennis over traumazorg en psychotraumatologie wordt gedeeld. Ook werken we samen met de Nederlandstalige Vereniging voor Psychotrauma. In Nederland zijn we zeer actief als het gaat om noodhulp en advies in gebieden die door oorlog en rampen worden getroffen.’

Wat adviseer je hulpverleners in Oekraïne of bijvoorbeeld bij de opvang in Polen?

‘Oorlogsslachtoffers of vluchtelingen zijn in eerste instantie geholpen met laagdrempelige hulp zoals structuur en een rustige omgeving. Help hen met concrete adviezen hoe ze verder moeten met hun leven of hoe ze hun sociale netwerk kunnen mobiliseren. Praat over hun ervaringen.
De ervaring leert dat het merendeel van de mensen behoorlijk veerkrachtig en weerbaar is. In de loop van je leven ontwikkel je vaardigheden en die gebruik je om bijvoorbeeld aan onderdak te komen of te vertrekken. Na een poosje, als ze eenmaal veilig zijn en stilstaan bij wat er gebeurt, komen vaak gevoelens van boosheid, angst en wanhoop naar boven. Maar ook dan is het zo dat mensen willen dóórgaan, ze willen werken, een zinvolle bezigheid hebben. Dat helpt.
Laat ik duidelijk zijn, dit is een algemene vaststelling. Iedereen is anders. Natuurlijk zijn er mensen die in psychische nood verkeren en psychotherapie en behandeling nodig hebben. Gelukkig is dat een minderheid.’

Wat merk je op in het contact met hulpverleners in Oekraïne?

‘Vakinhoudelijk zijn zij behoorlijk ontwikkeld. Voor hen is het belangrijk dat ze hulp uit het buitenland krijgen en materialen toegestuurd krijgen. Recentelijk valt het me op dat ze er behoorlijk doorheen zitten, op de rand van uitputting. Het is van belang dat de hulpverleners zelf rust en steun krijgen. Verder doen ze het goed, ze zijn gedreven en daadkrachtig. Zo nu en dan denk ik: hoe zouden wij het doen?’

Wat drijft je om dit werk te doen?

‘Van 1992 tot 1996 ben ik uitgezonden geweest naar de oorlog in Bosnië, door Artsen Zonder Grenzen. Destijds hebben we een uitgebreid hulpverleningsproject opgezet, met getrainde, lokale hulpverleners. Het was een van de eerste keren dat er aandacht was voor de geestelijke gezondheidszorg tijdens een oorlog, naast de somatische zorg.
Het is mijn vak om met oorlogen en rampen bezig te zijn, daarom was dit voor mij een unieke ervaring. Toen ik middenin een burgeroorlog belandde was het naargeestig om te zien dat families en buren elkaar naar het leven staan. Dat heeft grote indruk op me gemaakt en ik denk daar nog regelmatig aan terug. Die ervaringen in Bosnië hebben mij zeker gestimuleerd om nu voor Oekraïne actief te zijn.’

Welke mogelijkheden zijn er voor psychologen die hun hulp willen aanbieden, maar niet weten hoe?

‘In Nederland zijn veel initiatieven waar je bij kunt aansluiten. Neem dus vooral contact op met lokale organisaties en ggz-instellingen die hier al mee bezig zijn. Als je in je werk te maken met mensen die gevlucht zijn uit Oekraïne, dan kun je contact zoeken met bijvoorbeeld het Contactpunt Oekraïne van ARQ. Gespecialiseerde psychologen kunnen je ondersteunen in jouw contact met en je zorg voor vluchtelingen. Praktische hulp is nuttig en werk vooral samen!’

Wat staat er de komende maanden op je agenda?

‘Voorlopig ga ik door met het opnemen van colleges en webinars voor het onderwijsprogramma, met name over diagnostiek en vaardigheden. Verder staan er online Q&A sessies op de planning, met Oekraïense therapeuten die de eerste colleges gevolgd hebben. Daarbij werken we met tolken die de vragen en antwoorden vertalen in het Engels en Oekraïens. Hoe de oorlog in Oekraïne zich ontwikkelt weet ik natuurlijk niet. Ik hoop Oekraïne ook eens te bezoeken, want ik ben er nog nooit geweest.’